'विजय' राम

या वर्षी रामनवमीला पहाटे पाच-साडेपाचलाच उठलो. गच्चीवरील बागेला पाणी घालणे, भांडी घासणे व इतर घरकामे उरकून, अंघोळी करून तयार झालो. सकाळी सात वाजेपर्यंत आम्ही सोलापूर जिल्ह्यातील कुंभेज गावाच्या दिशेने आमच्या गाडीने प्रवास सुरू केला. नव्वदीतले माझे वडील, दादा, हेही उत्साहाने तयार होऊन निघाले होते. मी गूगल मॅपवर कुंभेजचा रस्ता लावला. त्याप्रमाणे बरोबर साडेअकरा वाजता आम्ही कुंभेजला पोहोचलो. हायवे सोडून आतल्या रस्त्याला लागल्यावर, बराच काळ रस्ता खूपच खराब लागला. वाटेतल्या तळ्यांवर आणि भीमा नदीच्या पात्रामधे अनेक सुंदर पक्षी दिसल्यामुळे तो प्रवास सुसह्य झाला. शेवटी कुंभेज गावाची पाटी दिसल्यामुळे मला हायसे वाटले. 

मी आनंदला म्हणाले, "चला, आपण पोहोचलो आहोत. आता रामजन्माचा सोहळा पाहू, सुंठवडा खाऊ आणि सोलापूरकडे रवाना होऊ. आपण आलेले बघून सुनीता आणि विजय कुलकर्णींना फार आनंद वाटेल" 

सुनीता ही माझी बालमैत्रीण. तिचे यजमान श्री. विजय कुलकर्णी हे सोलापूर जिल्ह्यातील, कुंभेजच्या कुलकर्णी कुटुंबातले. शिक्षण आणि नोकरीच्या निमित्ताने विजय कुलकर्णी गावाबाहेर पडले आणि शेवटी पुण्याला स्थायिक झाले. पण त्यांच्या मनाचा ओढा सदैव आपल्या मूळ गावाकडेच होता. विजय कुलकर्णी हे अत्यंत भाविक असून  गोंदवलेकर महाराजांचे अनुयायी आहेत. पंधरा वर्षांपूर्वी, त्यांनी पुढाकार घेऊन गावातल्या प्राचीन व्यंकटेश मंदीराचा जीर्णोद्धार केला होता. आपल्या गावात आपण एक राममंदिर बांधावे हे त्यांचे स्वप्न होते. ते स्वप्न त्यांनी मागील वर्षी, ऑगस्ट महिन्यात पूर्ण केले. त्यानंतर यंदा या देवळांत प्रथमच रामनवमी साजरी होणार होती. नेमके रामनवमीच्या दिवशीच आम्ही पुण्याहून सोलापूरला निघालो होतो. त्यामुळे, वाटेत या मंदिरात रामजन्माचा सोहळा बघावा व दर्शन घेऊन पुढे जावे अशी माझी इच्छा होती. 

आम्ही कुंभेजला पोहोचलो तरी तिथे कोणत्याही समारंभाची काहीच लगबग दिसेना. सुनीताचा फोन उचलला जात नव्हता. विजय कुलकर्णी यांचा दूरध्वनी क्रमांक आमच्याकडे नव्हताच. आता हे मंदिर कसं शोधायचं? हा प्रश्न आम्हाला पडला. तेवढ्यात एका ट्रॅक्टरवर एक मनुष्य निवांत बसलेला दिसला. 

"कुलकर्णींनी गावामधे नवीन बांधलेले राममंदिर कुठे आहे?" आम्ही विचारणा केली. 

तो मनुष्य थोडावेळ विचारमग्न झाला. शेवटी, एका बाजूला मान वळवून, तोंडातल्या तंबाखूची पिंक लांबवर टाकत उत्तरला,  "राममंदिर?  आमच्या गावात तर राममंदिर नाही. तरी पण खाली बामणाच्या आळीत विचारा." 

आम्ही बुचकळ्यात पडलो. पण तसेच पुढे निघालो. पारावर बसलेल्या एका मध्यमवयीन मनुष्याला 'बामणाची आळी' कुठे आहे, हे विचारले. त्याच्यासोबत झालेल्या संवादातून एक धक्कादायक गोष्ट पुढे आली. आम्ही ज्या कुंभेजला पोहोचलो होतो ते करमाळा तालुक्यातील कुंभेज होते. प्रत्यक्षात आम्हाला माढा तालुक्यातील कुंभेजला जायचे होते. अर्थात ही चूक सर्वस्वी माझीच होती. गूगल मॅपवर जायचे ठिकाण मी 'कुंभेज' इतकेच टाकले होते. पण माढा तालुक्यातील कुंभेज, असे शोधून टाकले नव्हते. सोलापूर जिल्ह्यात दोन कुंभेज असतील, असा विचारही माझ्या मनाला स्पर्शून गेला नव्हता. गूगलने मात्र इमानेइतबारे आम्हाला एका कुंभेजला, अगदी वेळेवर पोहोचवले होते. आनंद माझ्या बावळटपणावर चिडला, पण माझ्या इच्छेखातर त्याने गाडी माढा तालुक्यातील कुंभेजकडे वळवली. या सगळ्या प्रकारात दादांनी काही कुरकूर केली नाही, हे विशेष. 

मजल-दरमजल करत, शेवटी दीड वाजायच्या सुमारास, आम्ही विजय कुलकर्ण्यांच्या कुंभेजला पोहोचलो. कुलकर्णीं दांपत्याने अतिशय प्रेमाने आमचे स्वागत केल्यामुळे आमचा प्रवासाचा थकवा पार निघून गेला. 

आम्ही पोहोचेपर्यंत रामजन्माच्या सोहळ्याची सांगता झाली होती. बरेचसे लोक प्रसादाचे जेवण जेऊन गेले होते.  कुलकर्णी पती-पत्नींनी उत्साहाने आम्हाला देऊळ दाखवले. मुख्य गाभाऱ्यामधे, राम, लक्ष्मण, सीता, हनुमान यांच्या अतिशय सुबक, रेखीव व मोहक मूर्ती बसवल्या आहेत. उजव्या बाजूला शंकराची पिंड व नंदी आहेत. त्यापुढे गोंदवलेकर महाराजांच्या पादुका आहेत व मागील भिंतीवर महाराजांचा फोटो लावलेला आहे. देवळात, गाभाऱ्याच्या बाहेर, उजव्या बाजूला दत्ताची व डाव्या बाजूला गणपतीची मूर्ती आहे. सर्व मूर्ती संगमरवरी असून, खास राजस्थानमधून बनवून घेतल्या आहेत. मंदिराच्या डाव्या हाताला छानशी छोटी बाग केलेली आहे. देवपूजेसाठी फुले मिळत राहावीत  म्हणून तिथे अनेक फुलझाडे लावलेली आहेत. 

देवळाच्या मागे एक छोटी खोली, स्वयंपाकघर व न्हाणीघर बांधलेले आहे. कुलकर्णीं कुटुंबीय गावात आले की तिथेच राहतात. देवळाच्या उजव्या हाताला, विजय कुलकर्णी यांच्या मोठ्या बंधूंचे घर आहे. ते पेशाने शिक्षक असून, आपली नोकरी सांभाळून शेती करतात. राममंदिराची व्यवस्था व रोजची पूजा-अर्चा तेच बघतात. मागच्या वर्षी ऑगस्ट महिन्यामधे राममंदिरामधे मूर्तींची प्रतिष्ठापना केली. त्यावेळी कुलकर्णी दांपत्याच्या कलेक्टर पद भूषवणाऱ्या मुलाने योगेशने व त्याच्या पत्नीने, गावातल्या घरात राहून सगळ्या समारंभाला हातभार लावला होता. 

रामजन्माच्या सोहळ्यासाठी कुलकर्णींचे अनेक नातेवाईक व मित्रपरिवार जमलेला होता. जवळपासच्या गावातूनही बरेच लोक दर्शनासाठी आलेले होते. नवरात्रात रोज अखंड रामनामाचा जप, कीर्तन, अभिषेक, पूजा चालू असल्याने संपूर्ण वातावरण भक्तीमय झालेले होते. देवदर्शन झाल्यावर आम्ही प्रसादाचे जेवण जेवलो. त्यानंतर सुनीताने माझी खणा-नारळाने ओटी भरली, बुंदीचे लाडू व सुंठवड्याच्या पुड्या दिल्या. विजय कुलकर्णी यांनी प्रसाद म्हणून द्राक्षे व रामाच्या मूर्तीला घातलेला साखरेच्या गाठींचा हार आम्हाला दिला. त्यानंतर साधारण साडेतीनच्या सुमारास आम्ही सोलापूरला निघालो. त्या दरम्यान, वाट चुकून करमाळा तालुक्यातील कुंभेजला पोहोचलेल्या एक-दोघांचा फोन विजय कुलकर्णींना आला. त्यांचे फोनवरचे बोलणे ऐकले, आणि माझ्यासारखाच बावळटपणा करणारे इतरही कोणी आहे, म्हणून कुठेतरी बरे वाटले. 

श्री. विजय कुलकर्णी यांना प्रकृती अस्वास्थ्यामुळे आठ वर्षांखाली, बँक ऑफ इंडियातल्या अधिकारी पदावरून स्वेच्छानिवृत्ती घ्यावी लागली होती. त्यानंतर २०१७ साली त्यांचे लिव्हर ट्रांन्सप्लांट हे मोठे ऑपरेशन झाले. त्यांची इतरही छोटी-मोठी पाच-सहा ऑपरेशन्स झालेली आहेत. मोठे आर्थिक पाठबळ आणि तब्येतीची साथ नसतानाही अतिशय जिद्दीने व हौसेने हे मंदीर त्यांनी बांधले, हे विशेष आहे. त्यांच्या पत्नीची, आणि सर्व आप्तांचीही साथ त्यांना लाभली. रामविजयाबद्दल आपण नेहमीच अभिमान बाळगतो. पण श्री. विजय कुलकर्णी यांनी आपल्या अत्यवस्थ प्रकृतीवर विजय मिळवून, इतके सुरेख राममंदिर बांधलेले बघून आम्हाला खरोखरीच कौतुक वाटले. त्यामुळे मनोमन या राममंदिराचे नामकरण मी 'विजय' राममंदिर असे करून टाकले. 

सोलापूर-पुणे प्रवासात थोडीशीच वाट वाकडी करून, तुम्हीही या 'विजय' रामाचे दर्शन निश्चित घ्या. हायवे सोडून, यावली फाट्याला आत वळले की कुंभेजला जाता येते. पण आपल्याला माढा तालुक्यातील कुंभेजला जायचे आहे, हे मात्र विसरू नका, म्हणजे झालं!